Het meest beluisterde stukje muziek ter wereld

Beluister de Nokia-tune || Beluister een fragment van Francisco Tárrega's 'Gran vals', gespeeld door David Russell

De lotgevallen van een compositie, of in het onderhavige geval van een paar maten uit een compositie, zijn soms hoogst merkwaardig. Dat geldt zeker voor de 'Gran vals' van de Spaanse gitarist en componist Francisco Tárrega.

Tárrega (voluit: Francisco Tárrega Eixea) leefde van 1852 tot 1909 en wordt door velen beschouwd als de grondlegger van het twintigste-eeuwse klassieke gitaarspel. Elk jaar wordt in Benicàssim, een kustdorpje vlak bij Tárrega's geboorteplaats Vila-real (Castellón), te zijner nagedachtenis het Festival Internacional de Guitarra Francisco Tárrega gehouden.

Als klein kind viel Francisco in een irrigatiekanaal, en als gevolg van dit ongeluk werd hij vrijwel blind. Dit bracht zijn familie ertoe hem op muziekles te doen, zodat hij in zijn levensonderhoud zou kunnen voorzien als hij helemaal blind zou worden. In zijn tienerjaren liep Tárrega tot drie keer toe van huis weg om op eigen houtje als muzikant in cafés en restaurants zijn kostje bij elkaar te scharrelen.

In 1874 ging hij, geholpen door een rijke bewonderaar, compositie en gitaar studeren aan het conservatorium in Madrid. Later werd hij gitaarleraar en gaf veelvuldig concerten, weldra ook in het buitenland. Hij transcribeerde ook veel bekende composities (o.a. van Bach, Mozart, Beethoven, Verdi en Chopin) voor gitaar om zijn repertoire te verbreden. In 1885 vestigde hij zich in Barcelona, waar hij de meeste van zijn populaire werken schreef, zoals 'Recuerdos de la Alhambra' (later door Mike Oldfield gebruikt voor de filmmuziek van The Killing Fields) en 'Danza Mora'.

Hij is ook de componist van de paar maten die gelden als het meest beluisterde stukje muziek ter wereld: de 'Nokia-tune', de standaard-ringtone op Nokia-telefoons. Het beroemde riedeltje is gebaseerd op een stukje uit Tárrega's 'Gran Vals'. De slottoon van het fragment is in het origineel overigens een octaaf lager.

Ringtones zijn tegenwoordig big business: na de monofone en polyfone ringtones kun je tegenwoordig elk willekeurig mp3'tje als 'realtone' gebruiken om nóg cooler te zijn dan je vrienden. Er bestaan complete hitparades van realtones. Maar de allereerste mobiele telefoons hadden slechts een beperkt repertoire aan vast ingeprogrammeerde ringtones, die bestonden uit snerpende piepjes. De Nokia-tune behoort samen met het klassieke trring-trring-geluid tot de oer-ringtones. Oorspronkelijk noemde Nokia het riedeltje nog 'Grande valse' (met verfranste titel dus), later werd het omgedoopt tot 'Nokia Tune' of kortweg 'Nokia'. Het bedrijf deponeerde het fragment zelfs als 'geluidshandelsmerk'. Het is een van de bekendste (en voor velen irritantste) soundbites van onze tijd geworden. De componist Marc-André Hamelin heeft uit ergernis over tijdens concerten afgaande mobieltjes zelfs een Valse irritation d'après Nokia gecomponeerd (op YouTube o.a. te beluisteren in deze uitvoering van James Roman).

Welk riedeltje zou Nokia hebben gekozen als de kleine Francisco niet in dat irrigatiekanaal was gevallen?

Francisco Tárrega in de Engelse Wikipedia
De Nokia-tune in Wikipedia (Engels)
Een fuga in de stijl van J.S. Bach, gebaseerd op de Nokia-tune
Valse irritation d'après Nokia
Nokia (officiële site)